Nghề làm gốm truyền thống Việt Nam đã đóng góp rất nhiều vào văn hóa, nghệ thuật và đời sống của người dân Việt Nam. Nó được coi là một phần không thể thiếu của di sản văn hóa của đất nước. Cùng xuonggomsu.vn tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây nhé.
I. Giới thiệu về nghề làm gốm truyền thống Việt Nam
Nghề làm gốm là một nghề truyền thống ở Việt Nam có từ hàng trăm năm trước. Nghề gốm được xem là nghề đặc trưng của Việt Nam và được xem là một di sản văn hóa quý giá của dân tộc Việt Nam. Các sản phẩm gốm truyền thống ở Việt Nam rất đa dạng về mẫu mã, kích thước và chất liệu, từ các sản phẩm gia dụng như bát đĩa, chén tô, đĩa đựng trái cây, cho đến các sản phẩm nghệ thuật như tượng đồng, tranh gốm, chậu cây, …
II. Các làng nghề làm đồ gốm truyền thống Việt Nam
Nước ta có rất nhiều làng nghề làm đồ gốm truyền thống, tuy nhiên, trong bài viết này tôi chỉ đề cập đến một số làng nổi tiếng nhất:
-
Làng gốm Bát Tràng (huyện Gia Lâm, Hà Nội)
Làng gốm Bát Tràng nằm ở huyện Gia Lâm, cách trung tâm Hà Nội khoảng 13 km về phía Đông Nam. Đây là một trong những làng gốm truyền thống nổi tiếng nhất ở Việt Nam với hơn 700 năm lịch sử sản xuất gốm sứ. Tại đây, du khách có thể tìm thấy những sản phẩm gốm sứ đa dạng, từ đồ dùng gia đình cho đến các sản phẩm trang trí nghệ thuật cao cấp. Làng gốm Bát Tràng cũng là điểm đến thú vị cho những ai yêu thích khám phá và tìm hiểu về nghệ thuật truyền thống của dân tộc Việt Nam.
-
Làng gốm Chu Đậu (huyện Nam Sách, Hải Dương)
Làng gốm Chu Đậu nằm ở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương, cách Hà Nội khoảng 50km về phía đông nam. Đây là một trong những làng gốm truyền thống lâu đời nhất ở Việt Nam, có từ thời nhà Hán (trước Công nguyên). Nghề gốm Chu Đậu có sự phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ vua Lê Thánh Tông, khi có những người thợ gốm từ làng Bát Tràng (Hà Nội) sang đây để dạy nghề. Những sản phẩm gốm của làng Chu Đậu nổi tiếng bởi tính đơn giản, mộc mạc nhưng rất sáng tạo và độc đáo. Hiện nay, nghề gốm tại làng Chu Đậu đang gặp nhiều khó khăn do sự phát triển của các ngành công nghiệp khác. Tuy nhiên, những nghệ nhân tại đây vẫn đang cố gắng bảo tồn và phát triển nghề truyền thống của làng gốm Chu Đậu.
-
Làng gốm Phù Lãng (huyện Quế Võ, Bắc Ninh)
Làng gốm Phù Lãng nằm ở huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 30km về phía Đông Bắc. Làng gốm này được xây dựng từ thế kỷ 13, với hơn 700 năm truyền thống làm gốm, là một trong những làng gốm truyền thống lâu đời và nổi tiếng nhất của Việt Nam. Làng gốm Phù Lãng nổi tiếng với sản phẩm gốm sứ có chất lượng tốt, với hình thức đa dạng và phong phú, từ các sản phẩm trang trí đến các sản phẩm dụng cụ trong đời sống hàng ngày. Đặc biệt, các sản phẩm gốm Phù Lãng thường có họa tiết độc đáo, phong cách truyền thống, thể hiện rõ nét nét bản sắc dân tộc và văn hóa truyền thống của Việt Nam.
-
Làng gốm Thanh Hà (Hội An)
Làng gốm Thanh Hà tọa lạc tại thị trấn Thanh Hà, huyện Hội An, tỉnh Quảng Nam, miền Trung Việt Nam. Làng gốm này có lịch sử hình thành từ thế kỷ 16, được xem là một trong những trung tâm sản xuất đồ gốm truyền thống nổi tiếng nhất của đất nước. Sản phẩm đồ gốm của Thanh Hà được chế tác theo phương pháp truyền thống, bằng tay và nung trong lò đất, mang đậm nét văn hóa dân tộc và phong cách địa phương. Các sản phẩm đồ gốm Thanh Hà được yêu thích bởi sự đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng và màu sắc, đồng thời cũng mang giá trị văn hóa cao. Làng gốm Thanh Hà đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của thế giới năm 2019.
-
Làng gốm Thổ Hà (Bắc Giang)
Làng gốm Thổ Hà nằm ở huyện Thọ Xuân, tỉnh Bắc Giang, cách Hà Nội khoảng 50 km về phía Đông Bắc. Đây là một trong những làng gốm truyền thống nổi tiếng nhất của miền Bắc Việt Nam. Làng gốm Thổ Hà có lịch sử phát triển gốm từ thế kỷ 12 và từng được biết đến như là “thủ phủ” gốm Bắc Giang. Các sản phẩm gốm từ Thổ Hà được sản xuất truyền thống, bằng tay và được làm bằng đất sét từ vùng đồng bằng sông Hồng. Các sản phẩm gốm của Thổ Hà thường có họa tiết trang trí phong phú, tinh tế và được coi là biểu tượng của sự tài hoa và nghệ thuật của dân làng. Làng gốm Thổ Hà cũng được bảo tồn và phát triển như một địa điểm du lịch văn hóa, thu hút nhiều du khách đến tham quan và khám phá.
-
Làng gốm Phước Tích (Thừa Thiên – Huế)
Làng gốm Phước Tích là một trong những làng gốm truyền thống lâu đời nhất ở Việt Nam, nằm tại huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Được xây dựng từ thế kỷ 15, làng gốm Phước Tích đã trải qua nhiều thăng trầm trong lịch sử, nhưng vẫn giữ được bản sắc và truyền thống làm gốm. Các sản phẩm gốm của làng Phước Tích được tạo ra bằng phương pháp thủ công truyền thống, từ chất liệu đất sét tự nhiên, được trộn với men sành và đựng trong lò đốt bằng than hoa. Những sản phẩm gốm Phước Tích nổi tiếng bởi sự tinh xảo và độc đáo trong kiểu dáng và họa tiết, thể hiện đậm nét nghệ thuật dân gian của vùng đất Huế.
-
Làng gốm Bàu Trúc (Bình Thuận)
Làng gốm Bàu Trúc là một làng nghề truyền thống nổi tiếng tại tỉnh Bình Thuận, Việt Nam. Với hơn 300 năm lịch sử sản xuất gốm sứ, làng gốm Bàu Trúc được xem là một trong những trung tâm sản xuất gốm sứ lớn nhất của miền Nam. Các sản phẩm gốm sứ ở đây được làm từ đất sét màu đen và được nung trong lò đất bằng bùn đất, cho ra những sản phẩm gốm sứ chất lượng cao với đa dạng mẫu mã và kiểu dáng truyền thống. Ngoài sản xuất gốm sứ, người dân tại đây còn duy trì các nghề thủ công truyền thống khác như đan chiếu, dệt may, tạo hình tranh sơn dầu.
-
Làng gốm Cây Mai (TP. Hồ Chí Minh)
Làng gốm Cây Mai nằm ở phía Nam của Thành phố Hồ Chí Minh, thuộc quận 12. Đây là một trong những làng gốm lớn và đặc biệt của Việt Nam. Nghề gốm ở đây đã có từ rất lâu đời, được thực hiện bởi những người nghệ nhân tài ba và tâm huyết. Các sản phẩm gốm tại Làng gốm Cây Mai được làm thủ công, bằng tay hoặc vật dụng đơn giản, truyền thống và có tính ứng dụng cao. Làng gốm Cây Mai hiện nay đã trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách thập phương vì những sản phẩm gốm đẹp, chất lượng và mang đậm nét truyền thống của Việt Nam.
-
Làng gốm Biên Hòa (Đồng Nai)
Làng gốm Biên Hòa nằm tại tỉnh Đồng Nai, cách TP. Hồ Chí Minh khoảng 30km về phía đông nam. Đây là một trong những địa điểm sản xuất gốm truyền thống lâu đời nhất tại miền Nam Việt Nam. Nghề làm gốm tại đây đã có từ thế kỷ 18, được truyền lại qua nhiều thế hệ. Sản phẩm của làng gốm Biên Hòa có đặc trưng là màu trắng sáng, vừa đẹp mắt vừa sử dụng được trong đời sống hàng ngày. Hiện nay, làng gốm Biên Hòa đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam.
-
Làng gốm Vĩnh Long (Vĩnh Long)
Làng gốm Vĩnh Long nằm ở xã Vĩnh Đại, huyện Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long. Đây là một trong những làng gốm truyền thống lâu đời ở miền Tây Nam Bộ. Nghề làm gốm ở đây bắt đầu từ thế kỷ 19 và phát triển đến nay. Làng gốm Vĩnh Long có sản phẩm đa dạng, từ các sản phẩm trang trí như chén, đĩa, bát, tô đến các sản phẩm dùng để uống trà như bình trà, tách trà. Nét đặc trưng của gốm Vĩnh Long là màu trắng sáng, chất liệu sạch, đồng đều và bóng sáng. Các sản phẩm gốm của làng gốm Vĩnh Long đã được giới chuyên môn đánh giá cao về chất lượng và được yêu thích bởi người tiêu dùng.
-
Làng gốm Lái Thiêu – Tân Phước Khánh (Bình Dương)
Làng gốm Lái Thiêu – Tân Phước Khánh tọa lạc tại xã Lái Thiêu, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương, cách TP.HCM khoảng 20km. Đây là một trong những trung tâm sản xuất gốm sứ truyền thống lâu đời nhất của Việt Nam, có lịch sử phát triển gần 400 năm.
Các sản phẩm gốm sứ của Làng gốm Lái Thiêu – Tân Phước Khánh đa dạng và phong phú, từ bình, chén, đĩa, ly đến các vật phẩm trang trí, đồ dùng nội thất… với các họa tiết và mẫu mã truyền thống đặc trưng như hình rồng, hoa mai, phù điêu… Đặc biệt, ở đây còn sản xuất được các sản phẩm gốm sứ trang trí có kích thước lớn, có giá trị nghệ thuật cao và được ưa chuộng trong việc trang trí nhà cửa hay khuôn viên vườn.
-
Làng gốm Khmer (An Giang)
Làng gốm Khmer là một trong những trung tâm sản xuất gốm sứ nổi tiếng của đồng bào Khmer tại An Giang. Làng gốm này nằm ở thị trấn Châu Phong, huyện Tân Châu và được xây dựng từ thế kỷ XIX. Điểm đặc trưng của sản phẩm gốm của người Khmer là các họa tiết phức tạp, được khắc trên nền gốm với sắc màu tươi sáng. Ngoài ra, các sản phẩm gốm của Làng gốm Khmer còn mang tính tâm linh cao, thể hiện qua các hình ảnh của các vị thần và các tượng Phật. Làng gốm Khmer là một điểm đến thú vị cho những ai muốn tìm hiểu về nghệ thuật gốm truyền thống của người Khmer.
III. Quy trình 5 bước làm gốm
Nghề làm gốm truyền thống Việt Nam là một trong những nghề thủ công truyền thống của dân tộc Việt. Quy trình sản xuất gốm truyền thống Việt Nam bao gồm năm bước chính:
1. Lựa chọn và xử lý đất:
Nguyên liệu chính để làm gốm là đất sét. Quá trình lựa chọn đất sét phải tuân thủ các yếu tố như khả năng kết dính, độ bền, màu sắc và độ thấm hút của đất. Sau đó, đất được xử lý và loại bỏ các tạp chất không mong muốn như đá, cỏ hoặc cát.
2. Tạo hình:
Sau khi đất sét được chuẩn bị, người thợ gốm sẽ bắt đầu tạo hình sản phẩm. Có hai phương pháp chính để tạo hình gốm: bằng khuôn hoặc nặn bằng tay. Việc sử dụng phương pháp nào phụ thuộc vào sản phẩm cuối cùng sẽ như thế nào.
3. Trang trí:
Sau khi sản phẩm có hình dạng cơ bản, người thợ gốm sẽ tiến hành trang trí sản phẩm. Có nhiều phương pháp trang trí khác nhau như vẽ trực tiếp trên gốm, chuốt và khắc vạch trực tiếp hoặc in khuôn.
4. Tráng men:
Sau khi sản phẩm được trang trí, sản phẩm sẽ được tráng men để bảo vệ sản phẩm khỏi thời tiết, chống thấm nước và tăng độ bền của sản phẩm.
5. Nung sản phẩm:
Sau khi tráng men, sản phẩm được đưa vào lò nung. Quá trình nung sẽ được thực hiện ở nhiều giai đoạn khác nhau để đảm bảo sản phẩm đạt được độ cứng, độ bền và độ hoàn thiện mong muốn.
Những bước trên tạo nên một quy trình sản xuất gốm truyền thống Việt Nam. Việc thực hiện các bước này phụ thuộc vào kỹ năng và kinh nghiệm của người thợ gốm.
IV. Để trở thành một nghệ nhân nghề làm gốm chuyên nghiệp, bạn cần có tố chất gì?
Đam mê cháy bỏng trong công việc
Để trở thành một nghệ nhân làm gốm chuyên nghiệp, trước hết bạn cần phải có đam mê cháy bỏng với công việc. Nghề làm gốm không đơn thuần chỉ là một công việc, đó là một niềm đam mê, một niềm say mê được tạo ra những sản phẩm đẹp mắt và độc đáo từ những bàn tay tài hoa của mình.
Sự sáng tạo trong công việc
Ngoài ra, sự sáng tạo cũng là một yếu tố quan trọng để trở thành một nghệ nhân gốm chuyên nghiệp. Không chỉ đơn thuần là tạo ra các sản phẩm truyền thống, mà bạn cần phải có khả năng sáng tạo để tạo ra các sản phẩm mới, độc đáo và thu hút sự chú ý của khách hàng.
Cẩn trọng tỷ mỉ trong công việc
Sự cẩn thận và tỉ mỉ trong công việc cũng là một yếu tố không thể thiếu. Bạn cần phải chú ý đến từng chi tiết nhỏ trong quá trình làm gốm để đảm bảo chất lượng sản phẩm được hoàn thiện một cách hoàn hảo.
Kiên Trì, chịu khó học hỏi
Đồng thời, bạn cần phải kiên trì và chịu khó học hỏi. Làm gốm không phải là một công việc dễ dàng, nó yêu cầu sự nỗ lực và cố gắng không ngừng nghỉ. Hơn nữa, công nghệ và kỹ thuật sản xuất gốm cũng luôn được cập nhật và tiến bộ, vì vậy bạn cần phải cập nhật kiến thức để cải thiện chất lượng sản phẩm của mình.
V. Tầm quan trọng của nghề gốm trong văn hóa Việt Nam
Nghề gốm truyền thống Việt Nam đã đóng góp rất nhiều vào văn hóa, nghệ thuật và đời sống của người dân Việt Nam. Nó được coi là một phần không thể thiếu của di sản văn hóa của đất nước.
1. Gốm trong kiến trúc
Trong kiến trúc, gốm được sử dụng để làm các vật dụng trang trí và xây dựng, từ các tấm lát mặt sàn, trần nhà đến các tòa nhà và cung điện. Với sự đa dạng về màu sắc và hình dáng, gốm đã góp phần tô điểm cho kiến trúc Việt Nam và trở thành một phần không thể thiếu của cảnh quan văn hóa của đất nước.
2. Gốm trong nghệ thuật
Trong nghệ thuật, gốm truyền thống Việt Nam có giá trị về hình thức và nghệ thuật. Các sản phẩm gốm được làm thủ công với sự tinh tế và sáng tạo của nghệ nhân. Những sản phẩm gốm tinh xảo với hình thức độc đáo, nét vẽ uyển chuyển thể hiện sự độc đáo và sáng tạo của người làm.
3. Gốm trong đời sống
Trong đời sống, gốm truyền thống Việt Nam đã trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày của người dân. Các sản phẩm gốm trang trí và sử dụng được dùng trong các dịp lễ tết và sinh hoạt hàng ngày. Chúng còn được sử dụng để làm quà tặng và đồ lưu niệm, truyền tải tinh thần và giá trị văn hóa của Việt Nam.
4. Gốm trong kinh tế
Trong kinh tế, nghề làm gốm truyền thống đã tạo ra nguồn thu nhập cho nhiều người dân trong các làng nghề trên khắp đất nước. Điều này đã giúp đảm bảo sự phát triển và duy trì nghề gốm truyền thống Việt Nam trong nhiều thế hệ.
Với những giá trị văn hóa, nghệ thuật và đời sống vô cùng quan trọng, nghề gốm truyền thống Việt Nam đang được chính phủ và các tổ chức văn hóa đưa vào các chương trình bảo tồn và phát triển, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của nghề gốm truyền thống Việt Nam trong thời đại hiện đại.
VI. Góc khuất của nghề gốm
Mặc dù nghề gốm có sức hút lớn đối với những người yêu thích nghệ thuật và văn hóa truyền thống, tuy nhiên, như bất kỳ lĩnh vực nào khác, nghề gốm cũng có những khó khăn và góc khuất của nó.
1.Vấn đề về thời gian
Một trong những khó khăn của nghề gốm là vấn đề về thời gian. Quy trình sản xuất gốm thủ công tốn nhiều thời gian và công sức. Bước đầu tiên để sản xuất sản phẩm gốm là lựa chọn và xử lý đất, bước này mất thời gian để thu thập và chế biến đất đúng cách. Sau đó, quá trình tạo hình và trang trí cũng tốn nhiều thời gian để hoàn thành một sản phẩm đẹp và độc đáo. Điều này đặc biệt khó khăn đối với các nghệ nhân làm đồ gốm truyền thống, vì họ cần phải tiếp tục giữ và phát triển nghề này, mặc dù đòi hỏi thời gian và công sức lớn.
2. Vấn đề về công nghệ
Công nghệ hiện đại đã phát triển rất nhanh chóng và nhiều người đã chuyển sang sử dụng các sản phẩm gốm công nghiệp để tiết kiệm thời gian và chi phí. Điều này đe dọa sự tồn tại của các làng nghề gốm truyền thống, và nhiều nghệ nhân đang phải đối mặt với những thách thức để duy trì và phát triển nghề làm gốm truyền thống.
Tuy nhiên, với sự đam mê và tình yêu dành cho nghệ thuật và văn hóa truyền thống, các nghệ nhân làm đồ gốm truyền thống vẫn đang cố gắng để duy trì và phát triển nghề này. Họ đang tìm cách để thúc đẩy nghề gốm truyền thống trở thành một phần của văn hóa và nghệ thuật Việt Nam, và đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế cho các làng nghề làm gốm truyền thống.
from Xưởng Gốm Sứ
Tại Xưởng Gốm Sứ
Nhận xét
Đăng nhận xét